Brabants Landschap

Weidevogelwerk - nr. 29 - April 2018 (05/04/2018)

       April 2018


Inleiding

Eindelijk is het voorjaar goed van start gedaan! Door de late strenge vorstdagen kregen de natuur en de boerenlandvogels een serieuze tik. We hebben niet eerder zoveel meldingen gekregen van dode kievitten en scholeksters. Het bodemleven staat dan ook praktisch stil en insecten worden niet actief. Gelukkig heeft de natuur veerkracht en gaan de sterksten verder met de balts of de eileg. Van alle typische weidevogelsoorten - op de tureluur na - zijn inmiddels de eerste nesten gevonden. Klein hoefblad, speenkruid en bosanemoon staat in bloei en op veel plaatsen hoor je de tjif-tjaf. Verder zijn er veel aanwezigen op de introductiecurssussen weidevogelbescherming en is er een nieuwe weidevogelgroep gestart in de Oostelijke Langstraat. Iedereen heeft er weer zin en de Brabantse weide- en akkervogels in Brabant kunnen weer rekenen op de bescherming van vrijwilligers en boeren.

 

Inleiding
 
Eerste kievitsei
 
Predatiepreventieproject: 'Wei vosvrij'
 
Jaaravond in het teken van landbouwtransitie
 
Initiatief van het Jaar
 
Rustzone voor kritische weidevogels
 
Kansen voor de kievit
 
Oproep: volg dit seizoen een paar scholekstergezinnen
 
Nieuwe natuurgids Brabant Buiten
 




Eerste kievitsei

Op 14 maart is in de provincie Zuid-Holland door André Hornstra het eerste kievitsei van 2018 gevonden. Een dag later werd door Geurt Elemans (vrijwilliger bij WVG Ravenstein) het eerste Brabantse kievitsei gevonden.

http://www.omroepbrabant.nl/?news/2759191263/Geurt+(53)+vindt+het+eerste+Brabantse+kievitsei+van+dit+jaar+in+Ravenstein.aspx

"Ik ben heel erg trots. De zoektocht voelt als jagen. De spanning is geweldig. Het is echt een sport om ieder jaar zo vroeg mogelijk een ei te vinden. Het is gewoon gelukt! Dit geeft echt een kick", vertelt de man uit Ravenstein. Elemans deed de vondst om kwart over drie ‘s middags. "Het is het ultieme voorjaarsgevoel." Na een week zoeken, ging het donderdag ineens erg snel. "Ik was net tien minuten bezig, of ik had hem al." 

Al twintig jaar gaat Geurt op missie voor het eerste ei, gewapend met zijn verrekijker. Zijn 'scherp getrainde oog', zag iets opvallends in het weiland. "Het mannetje en het vrouwtje verjaagden een kraai. Dat verdedigende gedrag, doelde op een ei."

Eerste eieren van overige soorten
Nan Visser heeft op 3 april eind van middag het eerste wulpenei gevonden. Het nest met 2 eieren ligt op een akker met groenbemester. Dit nest zal - als onderdeel van de Brabantse predatiepreventieproef - worden uitgerasterd met stroomrasters. De eerste Brabantse scholekster- en gruttonesten zijn nog niet gevonden, dus mocht dat wel het geval zijn laat het dan even weten aan Anja, Marco of Anja!

Op boerenlandvogelsnederland.nl is een kaartbeeld te zien met een overzicht van de eerste eieren per soort en per Provincie.

 

Predatiepreventieproject: 'Wei vosvrij'

In andere provincies is al ervaring opgedaan met het plaatsen van een stroomraster. Dit jaar gaat er ook geexperimenteerd worden in Brabant met preventiemaatregelen tegen grodnpredatoren. Ingrijpen (beheren) zonder dat het leefgebied op orde is, zal volgens 'ons' niet leiden tot de gewenste oplossing. Daarom wordt er onderzocht of het uitrasteren van broedpercelen met schrikdraad een geschikte methode is om het reproductiesucces van boerenlandvogels te verhogen.

In Midden-Brabant worden op 26 locaties bij 8 weidevogelgroepen percelen met hoge dichtheden aan legsels uitgerasterd. Op broedpercelen van kievit en scholekster gaat het om hele percelen. Voor grutto's en wulpen worden delen van percelen uitgerasterd. Hopelijk krijgen hierdoor grondpredatoren als vos, das en bunzing, maar ook kat en hond, geen kans bij de weidevogellegsels in de buurt te komen of deze te prederen. De verwachting is dat de predatiedruk daardoor afneemt zodat de reproductie van weidevogels toeneemt. 

Financiering van het project gebeurd door Brabants Landschap. De coördinatie is in handen van AP Natuuradvies. Zij zorgen voor de aanschaf van voorzieningen en voeren de coördinatie. De weidevogelgroepen zorgen met gebruikmaking van hun lokale kennis dat de rasters op de juiste locaties geplaatst worden, maken afspraken met de agrariërs en zorgen dat de spanning op het raster op peil blijft. Daarnaast zullen zij ook een rol spelen in de monitoring van de resultaten met behulp van wildcamera's. In deze pilot wordt nauw samengewerkt met de leverancier van schrikmateraal Gallagher. Op de foto's hiernaast staat het geleverde materiaal, 3 pallets.
 

 

Jaaravond in het teken van landbouwtransitie

Op woensdag 7 maart 2018 werd in het Provinciehuis de jaaravond voor boerenlandvogels gehouden. Ruim 300 vrijwilligers en boeren waren aanwezig. Traditiegetrouw werd op de prestaties van het afgelopen jaar teruggeblikt en op het komende seizoen vooruitgekeken. Aan het eind van de avond gingen ruim 300 weide- en akkervogelbeschermers met nieuwe jaarverslagen, bamboestokken, mandjes en administratieboekjes tevreden naar huis.

Jochem Sloothaak van Brabants Landschap lichtte toe dat er al jaren weinig kuikens overleven. Er is te weinig dekking en voedsel op de Brabantse weide-en akkergronden. De dichtheid van bijvoorbeeld de populatie kieviten gaat hierdoor hard achteruit. Dit speelt vooral op de zandgronden van Brabant. Op de kleigronden gaat het wel erg goed. Zeker op de plaatsen waar aan vernatting is gewerkt.

Alex Datema van BoerenNatuur vertelde dat we in Nederland inmiddels op 80.000 hectare maatregelen hiervoor treffen. Echter kan op die hectares niet gecompenseerd worden wat er op de overige twee miljoen hectares in Nederland mis gaat. Er ligt hier een grote uitdaging voor boeren om naar een productie te gaan met instandhouding van het landschap en herstel van de biodiversiteit.

Steeds meer boeren willen medewerking verlenen ten gunste van weide-en akkervogels vertelde Meeuwis Millenaar, melkveehouder. Maar hoe voer je die verbeteringen nu in de praktijk door? Door het boerenbedrijf als onderdeel van de omgeving te zien en hiernaar te handelen. FrieslandCampina ondersteunt dit ook via een puntensysteem, genaamd Focus Planet.

Sjaak Sprangers, biologisch melkveehouder, vertelde dat hij observeert hoe zijn koeien zich gedragen in de omgeving en daar zijn bedrijfsvoering op aanpast. “Hoe beter je bent voor je koeien, hoe meer opbrengst je krijgt.” Sprangers pleit ervoor dat we het huidige aantal boeren moeten zien te behouden en ook dat zij oog houden of krijgen voor de inpassing van het bedrijf in de natuur.

 

Initiatief van het Jaar

Als luchtig hoogtepunt van de jaaravond avond werd, zoals ieder jaar, een oorkonde uitgereikt voor het ‘Initiatief van het jaar’. Dit jaar vielen zowel een boer als vrijwilliger in de prijzen.

Winnaar 1 - Rens Kolff uit Almkerk
Gedeputeerde Johan van den Hout van Provincie Noord-Brabant overhandigde de oorkonde aan veehouder en akkerbouwer Rens Kolff uit Almkerk. Kolff investeert uit zichzelf in een gezonde bodem, met gevarieerde teelten en weinig tot geen bestrijdingsmiddelen. Eind 2016 stelde hij als eerste zijn land beschikbaar voor biotoop-verbeterende maatregelen toen een nieuw project startte ter bescherming van boerenlandvogels.

Winnaar 2 - Elise Adriaanse uit Vught
Joseph Vos, voorzitter van Brabants Landschap, reikte de oorkonde uit aan vrijwilligster Elise Adriaanse uit Vught. Zij sloeg twee vliegen in één klap: samenwerking tussen gebiedspartijen én het opzetten van natuureducatie. Met als resultaat 23 veldpanelen over weidevogelbescherming, gemaakt door de jeugd van de Natuurwacht. In de Vughtse Gement zijn kinderen de kersverse ambassadeurs van boerenlandvogels. Dat hadden ze nooit kunnen worden zonder haar. Vandaar de oorkonde voor het ‘Initiatief van Jaar’.

 

Rustzone voor kritische weidevogels

Om nesten van grutto, wulp en tureluur kan een rustzone worden aangeleged van minimaal 0,1 en maximaal 1 hectare (minimaal 12 meter breed). Door de aanleg van een rustzone neemt de kans op verstoring en predatie af. Hierdoor komen meer nesten uit. Bovendien biedt een rustzone jonge grutto’s, wulpen of tureluurs de gewenste dekking en foerageermogelijkheden. Hierdoor worden meer jongen vliegvlug. Meer informatie over de regeling en een voorbeeld overeenkomst is te vinden op www.brabantslandschap.nl/regelingrustzone

Om een rustzone af te kunnen sluiten hoef je het nest niet tot op de meter op te sporen. Wanneer je aan het gedrag van de ouders ziet dat er een broedgeval is, leg je de rustzone zó dat de legsellocatie er in elk geval in valt. Door het nest op te sporen vergroot je de kans op predatie met 10% per bezoek.

Het vergt maatwerk om tot de ideale oppervlakte van een rustzone te komen. Voor de boer moet het zo werkbaar mogelijk zijn. De vorm van het perceel en de ligging van de rustzone hebben hier invloed op. Eigenlijk is het voor de boer arbeidstechnisch het makkelijkst om een heel perceel niet te maaien ipv een stukje wel en een stukje niet. Maar vanuit de regeling is 1 hectare per legsel het maximum. Onderzoek heeft boevndien laten zien dat een rustzone van een hectare niet persé beter is dan een rustzone van 0,5ha.

Om een legsel uit te laten komen hoeft een rustzone niet zo groot te zijn, maar voor het voedselaanbod en de overleving van de jongen is minimaal 0,5 hectare per weidevogelgezin nodig. Het gras moet dan wel toegankelijk zijn voor de kuikens, dus niet te dicht. Als het gras al bij het afsluiten van de overeenkomst erg dicht is mag de rustzone dus wat kleiner zijn, want dan trekken ze er toch vrij snel uit.

Een rustzone is in principe voor de soorten grutto, wulp en tureluur, maar mag in overleg met Brabants Landschap ook worden afgesloten voor andere kritische soorten, zoals bijvoorbeeld slobeend of zomertaling.

Wanneer de gruttokuikens in je gebied steeds vertrekken naar die ene boer die niet mee wil doen aan regelingen, kun je de 'buurboer' vragen om te proberen ze te lokken door het opbrengen van ruwe stalmest in de winter of het vroege voorjaar.

Als een boer te vroeg maait, krijgt hij geen vergoeding. De minimale rustperiode is 4 weken. Hiervan in principe niet van worden afgeweken. Uitzonderingen zijn alleen mogelijk in overleg met de betrokken vrijwilliger en veldmedewerker van Brabants Landschap.

Wanneer een legsel in een rustzone is gepredeerd krijgt de boer toch zijn vergoeding, want hij heeft aan zijn verplichting voldaan. De vergoeding is bedoeld voor het verlies aan grasopbrengst, niet als beloning voor het uitkomen van een nest.

Kansen voor de kievit

Als er meer dan 5 legsels van de kievit op een perceel zijn gevonden, kan een overeenkomst worden afgesloten waarbij de boer een vergoeding krijgt voor uitgestelde bewerkingen. Dit betekent dat de mais pas na 15 mei wordt ingezaaid én er een braakstrook blijgft liggen tot 1 augustus of 1 november. Alléén een braakstrook (zonder uitsel van werkzaamheden op d erest van het perceel) is ook toegestaan. Maar, alleen uitgestelde bewerkingen komt niet in aanmerking. Meer informatie over de regeling en de format overeenkomst is te vinden op www.brabantslandschap.nl/regelingkievit

 

Op een akker van een boer die misschien wel mee wil doen broeden elk jaar 3 of 4 broedparen kieviten. Bij zijn buurman liggen ook altijd een paar nesten. Mag één van de boeren meedoen aan ‘Kansen voor de kievit’? Antwoord: Ja, hier wordt aan de voorwaarde (minimaal 5 broedparen) voldaan. Let op: De kuikens van het buurperceel moeten de braakrand wèl kunnen bereiken!

In het midden van een akker zit een natte plek waar de maïs slecht groeit. Er broeden voldoende kieviten op het perceel. De boer wil graag de braakrand over de natte plek leggen. Mag dat? Antw.: ja. In de meeste gevallen is het gemakkelijker voor de boer als de rand aan de zijkant ligt, maar op een andere plek mag wel.

De kieviten broeden op een aardappel- of bietenakker. Mag de boer meedoen? Antw.: ja, dat mag. Maar de vergoeding is gebaseerd op de maïsprijs. Een braakstrook is ook hier heel nuttig.

Een boer wil meedoen aan uitgesteld bewerken op een maïsakker. Er naast ligt een extensief beheerd grasperceel waar de kuikens altijd heen trekken. Antw.: In overleg met Brabants Landschap kunnen de bewerkingen mogelijk uitgesteld worden zonder aanleg van een braakrand.

Er broeden een hoop kieviten bij elkaar in het midden van het perceel. Mag je daar een “braakblok” aanleggen in plaats van een rand langs het perceel? Dan liggen de legsels nog veiliger! Antw.: Ja, zo lang je maar voldoet aan de minimum- en maximum maten die voor de braakrand gelden. Eeen strook is echter wel het meest effectief.

Moet een braakstrook perse om het hele perceel of mag het ook aan één kant? Antw.: Mag ook aan één kant. Soms zelfs maar een deel van de lengte als dat beter uitkomt.

Mag een braakrand voor de helft op het perceel van de buurman leggen, als hij dat wil, dus elk 3 meter? Antw.: Ja dat mag. Eén van de 2 sluit de overeenkomst af en ze delen de vergoeding.

Een braakrand mag uiteraard niet gespoten worden tegen insecten of onkruid.

Het moge duidelijk zijn: er kan meer dan misschien in eerste instantie lijkt! Mocht je toch nog twijfelen over een situatie, laat de kans dan niet lopen maar neem contact op met de veldmedewerker in jouw regio.

Ten slotte: "voor sommige boeren is het aanleggen van een braakrand economische gezien interessanter dan maïs zaaien", aldus één van de boeren tijdens de workshop. Dus schroom niet om de boeren te benaderen!  

Oproep: volg dit seizoen een paar scholekstergezinnen

Het onderzoeksproject CHIRP doet onderzoek naar de teruggang van de scholeksterpopulatie. Zij vragen weidevogelbeschermers om het broedsucces (in de eifase, maar vooral ook de kuikenfase) van scholeksters te monitoren en te noteren. Wil je meehelpen? Ga dan dit seizoen één of meerdere scholekstergezinnen volgen en geef je waarnemingen door via de Boerenlandvogelmonitor direct in 't veld of thuis via de pc

Nieuwe natuurgids Brabant Buiten

Brabants Landschap heeft een nieuw handboek met daarin al hun natuurgebieden, wandel- en fietsroutes, informatiepunten- en buitenlokalen en activiteiten voor jong én oud! Een fantastisch kijk- en leesboek over de mooiste landschappen van Brabant. En bovenal een praktische gids vol wetenswaardigheden, routes en tips om de natuur dichtbij te beleven.

Op pagina 388-395 van het handboek staat een beschrijving over de vrijwillige weidevogelbescherming in Brabant.

Voor slechts €15,- krijgt u als beschermer deze gloednieuwe natuurgids cadeau! Bestel de gids 'Brabant Buiten'.

 

KLIK HIER OM U AAN TE MELDEN OF KLIK HIER OM U AF TE MELDEN VOOR DEZE NIEUWSBRIEF
U KUNT DEZE NIEUWSBRIEF OOK ONLINE LEZEN INDIEN DEZE NIET GOED WORDT WEERGEGEVEN

Deze nieuwsbrief is mede tot stand gekomen dankzij:   Nationale Postcode Loterij     Provincie Noord Brabant